بازیابی کاخهای هخامنشیان در برازجان با اتکاء به دادههای باستانشناسی

علیرغم آنکه متون تاریخی، سنگنوشتهها و الواح باقیمانده از عصر هخامنشیان اطلاعات ارزشمندی از چگونگی اداره قلمرو وسیع این امپراطوری قدرتمند را در اختیار گذارده، لیکن یافتههای باستانشناسانه، که طرح کامل سازههای تشریفاتی این دوران را مشخص سازد، تنها به محوطههای انگشتشماری محدود شده است. بعلاوه، با وجود آنکه عظمت اندازهها و ماندگاری مواد و مصالح فضاهای تشریفاتی این دوران آنها را اضمحلالناپذیر مینمود، لیکن بواسطه گذشت زمان و تازیانههای محیط چنان ناپدید گشتهاند که بدون انجام مطالعات مدتمند باستانشناسانه قابلیت بازیابی نمییابند. چنانچه بناهای سلطنتی احداث شده به امر شاهزادگان، ساتراپها و فرمانروایان تابعه هخامنشیان را بر شمار کاخهای منطقهای و فصلی پاشاهان این سلسله بیفزاییم، تصور دهها نمونه از این کاخها در قلمرو وسیع امپراطوری هخامنشی بسیار آسان میشود. معالوصف، همچنان پرسشهایی در خصوص تعداد واقعی این کاخها، توزیع مکانی آنها، رابطههای فرم و عملکرد و منزلت سیاسی استفادهکنندهگان و نیز میزان ظهور سبکی واحد در احداث این بناها و ... قابلیت طرح مییابند. کشف سه نمونه از کاخهای این سلسله در حوالی شهر برازجان (استان بوشهر) اگرچه در پاسخ به پرسشهای مطروحه کمک خواهد نمود، لیکن خود ابهاماتی را پیش روی باستانشناختی مورد استفاده در خصوص زمان ساخت، انگیزه سازندگان، سبک معماری و همچنین زمان و دلایل انقراضشان قرار داده است. نوشتار حاضر، که بر پایه اطلاعات بدست آمده از حفریات باستانشناسانه در سه کاخ مذکور شکل یافته، تلاشی است به منظور پاسخ به پرسشهای مطروحه دادههای باستانشناسی این تحقیق روشن ساخته که هر سه کاخ مذکور در آغاز فرمانروایی هخامنشیان و محتملاً توسط همان معمارانی احداث گشته است که پاساگاد را بر پای داشتهاند. همچنین، با اتکاء به این یافتهها و به احتمال بسیار زیاد، میتوان گفت که دست کم یکی از کاخهای مورد کاوش در اثر هجوم بیگانگان، سوخته و در حالتی اضطراری رها شده است.